“No gods, no masters”: Ένα σύνθημα που πρωτοδημοσιεύθηκε ως τίτλος Γαλλικής εφημερίδας (“Ni Dieu ni Maître”) το 1880 από τον σοσιαλιστή Auguste Blanqui και υιοθετήθηκε ως έκφραση χειραφέτησης από το κίνημα του αναρχισμού. Κατέληξε όμως σε ένα ουτοπικό σλόγκαν το οποίο αποκάλυψε την αποσύνδεση του σύγχρονου αναρχισμού από τις θεμελιώδεις ανάγκες της ανθρώπινης ύπαρξης για ταυτοτικό προσδιορισμό, ιστορική συνέχεια, υπαρξιακό προσανατολισμό και πίστη σε μια ανώτερη αρχή και δύναμη πέρα από την αντίληψη και βούληση του ατόμου. Η πλήρης άρνηση κάθε μορφής αυθεντίας δεν οδηγεί αναγκαστικά στην ελευθερία, αλλά στο υπαρξιακό κενό. Και το κενό αυτό, πολιτικά και κοινωνικά, δεν μένει ποτέ αδρανές, αλλά σύντομα καλύπτεται από νέες μορφές εξουσίας, συχνά πιο ύπουλες, πιο βίαιες και ανεξέλεγκτες.
Τι είναι όμως η αναρχία; Σύμφωνα με τον πατέρα του αναρχισμού Pierre-Joseph Prοudhon “L’anarchie, c’est l’ordre sans le pouvoir ”, δηλαδή “Αναρχία είναι η τάξη χωρίς εξουσία”. Ο Proudhon είχε οραματιστεί μια ιδανική κοινωνία χωρίς οποιαδήποτε μορφή ιεραρχικής εξουσίας, η οποία θα βασίζεται στην ισότιμη συνεργασία και ένωση όλων των μελών της. Ωστόσο, όσο ιδανική και αν ακούγεται αυτή η σύλληψη για κάποιους, συναντά ένα θεμελιώδες εμπόδιο: έρχεται σε αντίθεση με τους νόμους της ίδιας της φύσης, τόσο της ανθρώπινης όσο και της ζωικής. Η ιεραρχία, η σύγκρουση για κυριαρχία και η επιβολή του ισχυρότερου, είναι φαινόμενα που παρατηρούνται στη φύση, σχεδόν σε όλα τα κοινωνικά είδη, από αγέλες ζώων έως ανθρώπινες κοινωνίες, σε όλη την εξελικτική ιστορία. Η τάση για κυριαρχία και δομές ιεραρχίας δεν αποτελούν κοινωνικές κατασκευές, αλλά σε μεγάλο βαθμό λειτουργούν ενστικτωδώς και είναι βιολογικά εδραιωμένες. Σε κάθε κοινωνία, θα εμφανιστούν άτομα που θα επιδιώξουν την ισχύ ή θα προσπαθήσουν να καθοδηγήσουν και να ελέγξουν τους άλλους. Το φυσικό αυτό φαινόμενο δεν μπορεί να εξαλειφθεί, ακόμα και με τις πιο ισότιμες και ειλικρινείς προθέσεις.
Ο αναρχισμός δεν έχει εφαρμοστεί και δεν μπορεί να εφαρμοστεί ποτέ, διότι φέρει εσωτερικές αντιφάσεις αδυνατώντας να προσφέρει μια λειτουργική κοινωνική δομή. Ας παρουσιάσουμε μερικές από αυτές: Ο αναρχισμός φαντασιώνεται μια κοινωνία χωρίς αξιοκρατική ιεραρχία. Όμως ένα τέτοιο κοινωνικό μοντέλο που αρνείται τη θεσμική συγκρότηση οδηγείται σε αδυναμία διαχείρισης εσωτερικών συγκρούσεων. Χωρίς αξιοκρατική ιεραρχία στηριγμένη σε δίκαιες νομικές κυρώσεις, παιδεία, πειθαρχία μέσω κοινών αξιών και προσανατολισμό προς ένα συλλογή ιδανικό, η κοινωνία παραδίδεται αναπόφευκτα σε τυραννικές ιεραρχίες όπως σε εγκληματικά δίκτυα, μαφίες, αγορές συμφερόντων. Είναι απάτη να θερωρούμε την απουσία κοινωνικής πειθαρχίας ως εγγύηση των δημόσιων ελευθεριών, παραγνωρίζοντας ότι χωρίς πειθαρχία δεν υπάρχει ελευθερία, αλλά μόνο υποκατάστατα της. Σύμφωνα με τον Γάλλο διανοούμενο και θεωρητικό του αρχαιοφουτουρισμού Guillaume Faye, η ταύτιση απειθαρχίας με ελευθερία και ελευθερίας με αναρχία αποτελεί ίσως τη μεγαλύτερη απάτη του φιλελευθερισμού.
Ένα από τα πιο αντιφατικά στοιχεία του σύγχρονου αναρχισμού ειναι η υιοθέτηση ενός αφηρημένου διεθνισμού υποστηρίζοντας ότι “Οι εργάτες δεν έχουν πατρίδα” απορρίπτοντας κάθε έννοια συλλογικής ταυτότητας. Εντούτοις αγνοούν πως ακόμα και οι θεμελιωτές του αναρχισμού όπως ο Proudhon και ο Bakunin, αναγνώριζαν την πατρίδα ως ένα φυσικό συναίσθημα. Ο Proudhon αναγνώριζε ότι οι άνθρωποι μοιράζονται έναν κοινό γεωγραφικό χώρο, ιστορία, πολιτισμό και γλώσσα και υπερασπίστηκε τον θεσμό της οικογένειας με έναν πατριαρχικό τρόπο, ενώ ο Bakunin ανέλυε την πατρίδα ως τη φυσική αγάπη για τον τόπο και τον λαό, “ένα φυσικό συναίσθημα, τοπικό” που μπορεί να συμβάλει στην ελευθερία. Αγνά, αυθόρμητα και ανθρώπινα συναισθήματα, τα οποία σήμερα δαιμονοποιούνται από τους σύγχρονους αναρχικούς, στο όνομα της ιδεολογικής απόρριψης του Eθνικισμού, αποκαλύπτοντας την αποσύνδεση του αναρχισμού απο την ανθρώπινη φύση.
Άλλη μια αντίφαση του αναρχισμού εντοπίζεται στο σύνθημα του Proudhon “Η ιδιοκτησία ειναι κλοπή”. Εντούτοις, η πλειονότητα των αυτοπροσδιοριζόμενων ως αναρχικών είναι παιδιά προνομιούχων, που εκφράζουν την “επαναστατικότητά” τους ως προσωπικό στυλ παρά ως υπαρξιακή ανάγκη. Διαθέτουν περιουσίες, και κινούνται εντος ασφαλών και προστατευμένων πλαισίων γνωρίζοντας κατά βάθος πως μετά το σταδιο της “αναρχικής” τους ταυτότητας, τους περιμένουν εξασφαλισμένες θέσεις, περιουσίες κληρονομημένες απο τους γονείς τους και κοινωνική αποκατάσταση από το ίδιο το σύστημα που υποτίθεται πως απορρίπτουν.
Μία από τις πιο κραυγαλέες αντιφάσεις της αναρχίας εκφράζεται μέσα από τον αναρχοκομμουνισμό. Δηλαδή τον παράδοξο συνδυασμό της άρνησης ιεραρχικής δομής και κρατικής εξουσίας που πρεσβεύει η αναρχία με την κρατικοκεντρική αντίληψη του κομμουνισμού. Όσο και αν προσπαθούν να παρουσιάσουν τον κομμουνισμό ως ένα απαραίτητο συμπλήρωμα του αναρχισμού, η ιστορική εμπειρία έχει δείξει το αντίθετο. Ο κομμουνισμός επιδιώκει τη δημιουργία ενός πανίσχυρου κρατικού μηχανισμού εις βάρος του εργάτη και της κοινωνίας και καταλήγει να αποτελεί την πιο σκληρή, αυταρχική και καταπιεστική έκφραση του ίδιου του καπιταλισμού.
Αξίζει επίσης να επισημανθεί η βαθιά επιλεκτική και αντιφατική αντίληψη που έχουν ως προς την έννοια της ισότητας. Ενώ ισχυρίζονται οτι υποστηρίζουν μια κοινωνία πλήρους ισοτιμίας, η “ψευτική επανάστασή” τους συνοδεύεται συχνά και από μια επιλεκτική ηθική που προδίδει τις ίδιες τους τις αρχές. Ειδικά σε περιπτώσεις έμφυλης βίας ή ανθρωποκτονίας, παρατηρείται μια στάση αποσιώπησης, όταν η ταυτότητα του θύτη δεν εμπίπτει στο κυρίαρχο αφήγημα, όταν δηλαδή είναι ξένος ή της ιδεολογίας τους. Ακόμα και ο όρος “γυναικοκτονία”, ο οποίος χρησιμοποιείται από φεμινιστικά ρεύματα εντός του αναρχικού χώρου, έρχεται σε ιδεολογική αντίφαση με την ισότιμη αντίληψη που προσβεύει ο αναρχισμός.
Η αναρχία επομένως, δεν είναι λύτρωση αλλά μια πλάνη. Η πλήρης άρνηση κάθε μορφής ιεραρχίας και δομής οδηγεί στην ομογενοποίηση. Η απόλυτη οριζοντιότητα παραλύει τη δημιουργικότητα και το κίνητρο, μετατρέπει τον άνθρωπο σε ένα ουδέτερο ον χωρίς ρίζες, ταυτότητα και νόημα οδηγώντας τον σε μια ατομιστική αποσύνθεση, σε έναν “γκρι άνθρωπο”, ένα βήμα πιο κοντά στον μετανθρωπισμό. Δεν αποτελεί ριζοσπαστική απελευθέρωση, αλλά μια τοξική ψευδαίσθηση ελευθερίας, γιατί αρνείται την ίδια τη φύση του ανθρώπου, το βιολογικό αυτό ένστικτο αγάπης προς το αίμα του, τη γη του και την ιστορία του, όπως το αναγνωρίζουμε εμείς οι εθνικιστές.
Η αναρχία δεν είναι απλώς ανέφικτη, είναι ενάντια στη φύση.
(θα ακολουθήσει 2o μέρος )
